Een kort verhaal over marmer
door Peter Rosenzweig
Op een steenworp afstand van Campo ligt het massief van de Monte Altissimo, dat deels uit zeer wit marmer bestaat. Dit materiaal dat in de hele wereld bekend staat als Carrara-marmer heeft het leven van de mensen hier in de regio sterk beïnvloed.
Het grootste deel van het materiaal dat men vindt is Ordinario-marmer. Dit wordt in blokken in alle denkbare afmetingen gewonnen en vooral voor de bouw gebruikt.
Beeldhouwers hebben zich reeds eeuwen vooral geïnteresseerd voor de beste kwaliteit marmer: het witte statuario. Deze bijzondere marmer met een lichte goud/gele gloed (“dorato”’) is zeer lichtdoorlatend en bijna vrij van enige tekening. Ook vandaag de dag is deze marmer nog zeer geliefd. Ook in de groeven van de Monte Altissimo treft men statuario aan.
Azzano ligt aan de noordwest rand van het huidige Toscane, het voormalig rijk van de Medici-vorsten, pauzen, mecenassen en beschermheren van de grootmeester Michelangelo Buonarotti.
Om onafhankelijk te zijn van de dure marmerimport uit het naburig gelegen land van Carrara en Ligurie – waar het marmer reeds van voor de tijd van Jesus Christus werd gewonnen, werd Michelangelo aan het begin van de 16e eeuw naar de bergen bij Azzano di Seravezza gestuurd om hier het tot dan toe ongebruikte marmer toegankelijk te maken. Hij verbleef hier drie jaar om transportwegen en bruggen te bouwen.
De oorspronkelijke winning van het marmer in ons dal wordt daarmee toegeschreven aan Michelangelo. Sporen van zijn werk kunnen we ook vandaag de dag nog vinden. Echter de werkelijke winning van het marmer heeft hij niet meer meegemaakt. De industriële winning van het materiaal bij ons in het dal is een verdienste van de jongere generatie.
Tot in de tijd van Michelangelo won men het marmer uit het dal. Kleinere en grotere brokken kwamen direct uit de rivier de Serra die op de Monte Altissimo ( 1560 m.) ontspringt. De rivier verandert van naam zodra hij in de vlakte aankomt. Vanaf daar heet hij de Versilia-rivier. Vandaag de dag noemt men de hele regio tussen de steden Massa en Pietrasanta “de Versilia”.
In de 18e eeuw vond op onze berg een bijzonder natuurgebeuren plaats..Op ca 1100 m. opende zich met een bulderend geraas de berg en werd een zeer witte plek zichtbaar: de Tacca Bianca. Er werden kosten noch moeite gespaard om op deze hoogte transportwegen aan te leggen om het begeerde witte marmer, statuario genoemd, te delven.
Bij bezichtiging van de oude delvingsplekken met rondom de avontuurlijke en gevaarlijke paden wordt men zich bewust wat een groots werk en krachtsinspanning de Cavatori ( steengroevearbeiders) hebben moeten leveren.
In de jaren 70 van de vorige eeuw eindigde de winning van marmer van het Monte Altissimo massief. De concurrentie van andere, gunstiger gelegen steengroeven werd te groot en het kwam in de mode om hardere steensoorten als bijvoorbeeld graniet te gebruiken.
Vandaag de dag vindt men het statuario nog als overblijfsel in de niet meer bereikbare steengroeven of, met wat geluk in de bedding van de rivier de Serra.
Statuario kan men vandaag de dag betrekken uit het naburige Carrara. De prijs voor een ton ordinario marmer ligt op ongeveer € 200,-. De prijs voor een ton zeldzaam statuario kan oplopen tot € 2000,- of meer.
Marmer heeft om meerdere redenen een sterke aantrekkingskracht op beeldhouwers. Het is een fijn-kristallijn gesteente. waardoor het een zekere transparantie heeft. Het heeft een prachtige warm-witte kleur en is in alle gewenste formaten leverbaar. Daarnaast is het een goed te vormen en betrouwbaar materiaal.
Het oorspronkelijke materiaal van marmer is kalk wat ook in ons menselijk lichaam voorkomt ( bijv. in het skelet). Stof en geïnhalleerde kristallen zijn voor de mens niet schadelijk.
De keizers in het oude Rome kenden al de werking van het marmerstof op de arbeiders en bewoners van de marmerregio: een lang leven en solide gezondheid. Zij lieten de lucht in ruimtes waarin zij wandelden door hun slaven met marmerstof bestuiven.
Geologen spreken bij marmer van een metamorf kalkgesteente. Oorspronkelijk als een dikke laag op de bodem van de oerzee ontstaan ( kalk, afkomstig van o.a. afgestorven schaal en schelpdieren). Door tectonische verschuivingen werd deze laag miljoenen jaren geleden naar beneden gedrukt tot in de dieper gelegen aardlagen tot op ca. 30 km. diepte. Hier heerste een temperatuur van 400 °C, de kalklaag werd verhit en vloeibaar. Door verschuivingen van de continentale platen kwam deze laag weer aan de oppervlakte. Door de druk van vele miljoenen bar kristalliseerde de kalk tijdens het afkoelen uit tot marmer.
In de omgeving van Carrara bevindt zich het wereldwijd grootste bekende gebied met het puurste marmer dat bestaat uit 99.99% calciet. Men herkent het Carrara- of het Altissimo-marmer aan zijn bijzonder fijne kristallen die door mensenogen nauwelijks van elkaar te onderscheiden zijn.
Marmer komt ook in veel andere landen voor. Bekend zijn bijvoorbeeld het Griekse of Turkse marmer die echter een veel grotere kristalstructuur hebben. Qua kleur lijken deze marmers veel op het Italiaanse marmer.